Watsaru

सोव्हिएत मॉडेलचे विश्लेषण करताना काही सत्यांकडे लक्ष वेधले पाहिजे. या मॉडेलमधील कामगारवर्ग अग्रदलाच्या नेतृत्वाला अधिमान्यता देत होता. इतकेच नव्हे तर आपल्याकडे आलेले दुय्यम स्थानदेखील स्वीकारत होता. कोणत्याही उत्पादनसंस्थेत काम करणारे कामगार मूलतः सुट्या सुट्या व्यक्ती म्हणूनच भरती होत असतात. अशा सुट्या व्यक्ती स्वतःहून आपोआप संघटित होत नाहीत, होऊ शकत नाहीत. त्यासाठी कोणीतरी अधिक सजग, नेतृत्वाचे गुण असणार्या व्यक्तींनी पुढाकार घ्यावा लागतो. कोठेही कामगार एकत्र काम करीत असले की कामाच्या ठिकाणी कामगार म्हणून जे प्रश्न उपस्थित होतात (उदा. कामाचे तास किती असावेत, वेतनरूपाने त्याचा मोबदला किती असावा इत्यादी.) ते सोडवण्यासाठी काही सामुदायिक फोरम्सच असावे लागतात. कामगार सुटी व्यक्ती म्हणून ते सोडवू शकत नाहीत. आपण सर्वजण स्वतःहून संघटित होऊ शकणार नाही, आपल्याला संघटित करण्यासाठी कोणीतरी ‘बाहेरच्याची’, जो कदाचित आपल्यापैकी एक नसेल, मदत घ्यावी लागणार आहे याची कामगारांना सतत जाणीव असते. खरे तर हे विश्लेषण फक्त कारखान्यात काम करणार्या कामगारांनाच लागू पडते असे नव्हे, तर समाजातील निरनिराळ्या संघटित व्यासपीठांना लागू पडते.

Subscribe Now !

Get instant access to the complete Watsaru archives

New 3-Month Subscription to Digital Archives at just Rs 350 for India and $15 for overseas users.

कोसळलेले सोव्हिएत मॉडेल (४) सोव्हिएत मॉडेलमधील कामगारवर्ग (पूर्वार्ध) : संजीव चांदोरकर