Watsaru

भांडवलशाही व समाजवादी या दोन्ही प्रणाली समजा दोन राजकीयदृष्ट्या स्वतंत्र देशामंधे राबवल्या गेल्या असत्या तर त्यातून त्या त्या अर्थव्यवस्थांनी चांगलीच कामगिरी करून दाखवली असती, भले त्या अर्थव्यवस्थांमध्ये त्या त्या प्रणालीतील गुणदोष उतरले असते तरी. पण ज्यावेळी एकमेकांशी शत्रूभाव ठेवणार्या या दोन प्रणालींना एकाच देशात एकत्र नांदण्यास भाग पडते, त्यावेळी काय घडू शकते? या प्रश्नाचे उत्तर सोव्हिएत मॉडेलमध्ये काय घडले याच्या अभ्यासातून काही प्रमाणात आपल्याला मिळू शकते. अर्थव्यवस्थेमध्ये घेतले जाणारे अनेक अतार्किक निर्णय, अनुत्पादक कामांमध्ये होणारा व्यय व बर्याच वेळा अरिष्टसदृश्य परिस्थितीदेखील! हे सारे सोव्हिएत मॉडेलमध्ये सर्रास घडत होते. एकमेकांना शह-काटशह देणार्या दोन तुल्यबळ आर्थिक शक्ती एकत्र नांदतात त्यावेळी त्या दोनही प्रणालीतील चांगल्या गोष्टींची बेरीज नाही होत तर वाईट गोष्टींचा गुणाकार होत असतो. सोव्हिएत मॉडेलमध्ये कम्युनिस्ट पक्ष सत्तेवर होता, समाजवादी अर्थव्यवस्था होती हे खरे असले तरी त्यांच्या अंगणात जाऊन भांडवलशाही विचारसरणीने त्यांना तगडे आव्हान उभे केले होते. इतके तगडे की सोव्हिएत मॉडेल कोसळण्यामागे ती एक महत्त्वाची शक्ती सिद्ध झाली.

Subscribe Now !

Get instant access to the complete Watsaru archives

New 3-Month Subscription to Digital Archives at just Rs 350 for India and $15 for overseas users.

कोसळलेले सोव्हिएत मॉडेल (८) समाजवादी अंगणात 'प्रतिस्पर्धी विचारसरणी'चे आव्हान